IKE i IKZE – dobry sposób oszczędzania na emeryturę?

Problemy demograficzne w Polsce sprawiają, że coraz częściej zwraca się uwagę na niewydolność systemu emerytalnego opartego na repartycji. W ramach pierwszego filaru pobiera się składki od obecnie pracujących ludzi, które następnie przeznaczane są na finansowanie bieżących emerytur.

To właśnie ten filar jest najbardziej podatny na ryzyko demograficzne. W Polsce przez mały wskaźnik dzietności oraz wydłużanie się czasu życia zauważa się nasilony proces starzenia społeczeństwa. Jego konsekwencje w końcu dotkną każdego z nas.

Stopa zastąpienia – prognozy

Już w 2022 roku stopa zastąpienia, a więc stosunek wysokości emerytury do wynagrodzenia, wynosił około 42%, a prognozy nie wyglądają obiecująco. Przewidywania zakładają, że w 2060 roku stopa zastąpienia może znacząco spaść nawet do 20%. Przyjmując zatem w uproszczeniu, możemy oszacować, że osoba zarabiająca obecnie 5000 zł, będzie mieć za 40 lat emeryturę 1000 zł. Oczywiście jest to kwota, jaką osoba ta dostałaby, biorąc pod uwagę dzisiejsze realia. Nie uwzględniamy tutaj waloryzacji, która ma celu dostosowanie emerytury do rosnących kosztów utrzymania i zarobków.

Jednak i tak staje się jasne, że nie warto liczyć na emeryturę z ZUS-u i trzeba poszukiwać instrumentów, które zapewnią bezpieczeństwo finansowe na przyszłość.

Rozwiązania III filaru – IKE i IKZE

III filar systemu emerytalnego w Polsce zawiera rozwiązania, które umożliwiają dobrowolne, dodatkowe oszczędzanie. Mowa tutaj przede wszystkim o Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE) oraz Indywidualnych Kontach Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Póki co nie cieszą się dużą popularnością wśród Polaków, jednak liczba zakładanych rachunków stopniowo rośnie.

Gdzie można założyć IKZE i IKE?

Konta te można prowadzić, korzystając z usług:

• zakładów ubezpieczeń,
• domów i biur maklerskich,
• towarzystw funduszy inwestycyjnych (TFI),
• towarzystw emerytalnych,
• banków.

Z ich pomocą środki inwestowane są w instrumenty finansowe, np. takie jak obligacje, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych oraz akcje. Umożliwia to nie tylko oszczędzanie, ale również pomnażanie kapitału, co może znacznie poprawić sytuację finansową po przejściu na emeryturę. Trzeba się jednak liczyć z tym, że oszczędzanie w ten sposób wiąże się z ryzykiem inwestycyjnym.

Wybierając dla siebie formę prowadzenia konta, należy przyjrzeć się, w jaki sposób działają poszczególne instytucje i jak duże ryzyko inwestycyjne jesteśmy w stanie ponieść.

Konto oszczędnościowe w banku

Dla osób, które cenią sobie bezpieczeństwo, najlepsze będzie skorzystanie z konta za pośrednictwem banku. Środki gromadzone są na koncie oszczędnościowym, przez co nie występuje tutaj prawie żadne ryzyko.

Fundusze inwestycyjne i emerytalne

Wyższe zyski wiążą się z wyższym ryzykiem, lecz jeżeli jesteśmy gotowi je podjąć, to można zdecydować się na fundusze inwestycyjne oraz emerytalne. Inwestują one przeważnie w różnych proporcjach w akcje i obligacje. Jednak w tym przypadku występują liczne prowizje i opłaty związane z zarządzaniem funduszami, kosztami realizacji zleceń.

Rachunek inwestycyjny w domu maklerskim

Jeżeli chcemy uniknąć wielu dodatkowych opłat, możemy zdecydować się na założenie konta maklerskiego i samodzielnie zająć się inwestowaniem środków. Ta forma oszczędzania idealnie nadaje się dla osób, które mają pewne doświadczenie i wiedzę, by inwestować. Struktura instrumentów może być tutaj dowolnie zmieniana przez właściciela rachunku.

Umowa ubezpieczenia na życie z UFK

Rynek ubezpieczeniowy oferuje formę ubezpieczeń na życie z funduszem kapitałowym, nazywanym inaczej UFK. Polisa ma zapewniać funkcję ochronną oraz oszczędnościową. Część składki lokowana jest na rynku kapitałowym. Tutaj to ubezpieczyciel decyduje o sposobie lokowania środków lub powierza to zadanie podmiotom zewnętrznym. Wtedy jednak pojawia się podwójna opłata za zarządzanie funduszami, co może znacznie pomniejszyć potencjalne zyski.

Z ilu kont można korzystać?

Podpisując umowę z instytucją, zobowiązujemy się do gromadzenia środków na jednym koncie. Można posiadać tylko jedno konto IKE i jedno konto IKZE. Jeżeli zdecydujemy się na zmianę instytucji, należy przy podpisywaniu umowy zlecić transfer środków.

W założeniu IKE i IKZE nie przeszkadza fakt, że jest się już uczestnikiem Pracowniczego Programu Emerytalnego. PPE jest kontem, które również należy do trzeciego filaru systemu emerytalnego. Można więc łączyć oszczędzanie w kilku miejscach, ponieważ te trzy formy oszczędzania są niezależne. Nieco inaczej wygląda to w przypadku Pracowniczych Programów Emerytalnych i Pracowniczych Planów Kapitałowych. W aktualnym miejscu pracy można mieć albo PPE, albo PPK, ponieważ zakłada je i prowadzi pracodawca.

IKE i IKZE – podobieństwa

Przechodząc do charakterystyki IKE i IKZE, warto omówić sobie kilka podstawowych kwestii, które łączą oba systemy. Minimalny wiek, od jakiego można korzystać z tych produktów, wynosi 16 lat. Małoletni musi jednak być zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Konta te przeznaczone są wyłącznie dla osób fizycznych i tylko jedna osoba może dokonywać wpłat.

Brak podatku od zysków kapitałowych

Wypłata pieniędzy dopiero po osiągnięciu określonego wieku sprawia, że nie trzeba płacić podatku od zysków kapitałowych (podatku Belki). W przypadku IKE wypłaty można dokonać po ukończeniu 60 roku życia lub 55 w przypadku nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych. Dodatkowo, aby skorzystać ze zwolnienia, należy wpłacać środki przez 5 lat kalendarzowych lub dokonać wpłat o wartości ponad 50% zgromadzonych środków nie później niż 5 lat przed dokonaniem wypłaty.

Przy wypłacaniu środków z IKZE musimy ukończyć 65 lat, aby zachować korzyści podatkowe. Należy jednak pamiętać, że przy zakończeniu okresu oszczędzania należy zapłacić zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 10%.

Dziedziczenie środków

Niewątpliwą korzyścią w przypadku korzystania z IKE i IKZE jest fakt, że zgromadzone oszczędności podlegają dziedziczeniu. Należy wskazać, komu mają zostać przeznaczone pieniądze lub w sytuacji, kiedy nikt nie zostanie wskazany – wejdą w masę spadkową. Środki mogą zostać wypłacone przez spadkobiercę lub przeniesione na jego konto emerytalne. Nie ma więc możliwości, że środki przepadną. Dodatkowo będą zwolnione z podatku od spadków i darowizn.

Indywidualne konto emerytalne – omówienie

Warto zaznaczyć, że dla Indywidualnego Konta Emerytalnego obowiązuje roczny limit wpłat w wysokości 3-krotnego średniego wynagrodzenia. W 2022 roku limit ten wynosi 17 766 zł. Górny limit wpłat ustala się na podstawie prognoz przeciętnego wynagrodzenia w danym roku.

Istnieje możliwość dokonania wcześniejszej wypłaty środków zgromadzonych. Mogą one zostać wycofane w całości lub w dowolnej części (w przypadku IKZE można wypłacić jedynie całą kwotę). Trzeba będzie jednak liczyć się w tym przypadku z koniecznością zapłacenia podatku od zysków kapitałowych.

Obciążenie może okazać się znacznie większe, jeżeli środki pochodzą z transferu z pracowniczego programu emerytalnego. Należy wykonać zwrot na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości aż 30%.

Indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego – omówienie

W przypadku Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego limit wpłat wynosi równowartość 1,2-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zatem w 2022 roku kształtuje się on na poziomie 7 106,40 zł. Od 2021 roku samozatrudnieni uprawnieni są do wyższego limitu wpłat na IKZE, który wynosi z kolei 1,8-krotność miesięcznego wynagrodzenia, a więc w 2022 roku mogą wpłacić nawet do 10 659,60 zł.

Ulgi podatkowe przy IKZE

Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego pozwalają na skorzystanie z ulg podatkowych w zeznaniu rocznym. Maksymalną kwotę odliczeń ustala się na podstawie górnego limitu wpłat. Można więc odczuć doraźne korzyści podatkowe, ponieważ kwotę wpłaconą odejmuje się od podstawy opodatkowania. Z tego rozwiązania mogą skorzystać podatnicy, którzy rozliczają się:

• na zasadach ogólnych według skali podatkowej,
• ryczałtem ewidencjonowanym,
• w formie podatku liniowego.

Warto jednak zaznaczyć, że poprzez obniżenie pierwszej stawki podatku IKZE jest mniej atrakcyjne dla osób, które mieszczą się w pierwszym progu podatkowym. 1 lipca 2022 roku nastąpiła zmiana stawki w podatku dochodowym z 17 na 12%.

Jak już wcześniej zostało wspomniane, przy wypłacaniu pieniędzy po 65 roku życia należy pamiętać o zryczałtowanym podatku dochodowym w wysokości 10%. Zatem zysk z odliczenia kwoty wpłaconej wyniesie wyłącznie 2, a nie 7% tak jak to było wcześniej.

Niewątpliwie korzyści podatkowe nadal będą występować w przypadku wejścia w drugi próg podatkowy oraz dla osób, które rozliczają się w formie podatku liniowego 19%.

Dlaczego warto założyć IKE i IKZE?

W zależności od potrzeb możemy wybrać instrument, który da nam większe korzyści. Jeżeli cenimy sobie elastyczność i chcemy mieć możliwość wypłacania całości kwoty lub jej części, możemy wybrać IKE. W tym przypadku wypłata z zachowaniem korzyści podatkowej nastąpi wcześniej niż przy IKZE. Natomiast jeśli zależy nam optymalizacji podatkowej w kontekście podatku dochodowego, to IKZE może sprawdzić się, aby uzyskać pewne odciążenie. Pamiętajmy, że jest również możliwość korzystania z obu kont, dzięki czemu zwiększą się sumaryczne limity wpłat i będzie można oszczędzać jeszcze więcej.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z potencjalnych problemów, które mogą pojawić się na emeryturze. Czas ten wydaje się często nieco odległy. Natomiast prognozy nie wyglądają obiecująco, a otrzymywane w przyszłości emerytury opierające z ZUS-u mogą nie wystarczyć na godne życie w podeszłym wieku.

IKE i IKZE dzięki ulgom podatkowym mogą stanowić świetny instrument, aby gromadzić oszczędności. Inwestowanie można zacząć naprawdę wcześnie, a dzięki dokonywaniu wpłat regularnie zapewniamy sobie bezpieczeństwo finansowe na emeryturze.

Twórczyni artykułu: Patrycja Biernat

Tematy wolności finansowej i inwestowania w perspektywie długofalowej są omawiane w książce JL Collinsa „Krok po kroku. O wolności finansowe i dostatnim, spełnionym życiu”.