Na co należy zwrócić uwagę, wybierając instrumenty indeksowe?

Znajomość zasad funkcjonowania i charakterystycznych cech instrumentów indeksowych – takich jak fundusze indeksowe, fundusze ETF oraz instrumenty typu ETN i ETC – a także odwzorowywanych przez nie indeksów jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do skutecznego inwestowania w tego rodzaju produkty finansowe. Niezbędna jest także umiejętność dokonania właściwej ich selekcji spośród dostępnych na rynku tysięcy instrumentów indeksowych w taki sposób, aby odpowiadały one naszym potrzebom i celom inwestycyjnym, w szczególności w kontekście oczekiwanej stopy zwrotu, akceptowanego ryzyka inwestycyjnego oraz stopnia płynności. Aby to osiągnąć, niezbędne jest przeprowadzanie analizy wielu atrybutów instrumentów indeksowych. Zostały one szczegółowo scharakteryzowane w książce „Inwestowanie indeksowe. Instrumenty finansowe typu ETN i ETC”.

Odpowiedniość indeksu

Wybierając instrument indeksowy, który ma w jak największym stopniu spełnić nasze oczekiwania odnośnie do ekspozycji inwestycyjnej, należy przede wszystkim mieć dobrą znajomość samych indeksów. Na tej podstawie jesteśmy w stanie określić, który produkt odwzorowuje indeks obejmujący papiery wartościowe o pożądanych przez nas cechach. W przypadku instrumentów akcyjnych chodzi np. o wielkość spółek, ich przynależność sektorową lub orientację geograficzną (w instrumentach umożliwiających inwestycje międzynarodowe).

Po dokonaniu zakupu należy również okresowo monitorować zarówno sam indeks, jak i instrument indeksowy. W pierwszym przypadku ważne jest, aby po okresowych zmianach składu indeksu jego charakterystyka nadal odpowiadała naszym oczekiwaniom. W drugim przypadku istotne jest systematyczne sprawdzanie, czy nie uległ zmianie rodzaj indeksu naśladowanego przez instrument indeksowy bądź nawet dostawca indeksu.

Informacje na temat indeksu są dostępne na stronie jego administratora, zaś na temat instrumentu indeksowego na stronie jego dostawcy i/lub dystrybutora.

Jakość odwzorowania wyniku indeksu

Podstawowym celem instrumentów indeksowych jest jak najdokładniejsze naśladowanie wyniku inwestycyjnego określonego indeksu (bez uwzględniania kosztów). Stąd też jedną z najważniejszych rzeczy, które należy przeanalizować przed ich zakupem, a następnie systematycznie monitorować w okresie trwania inwestycji, jest ich zdolność do trwałej realizacji tego celu. W szczególności dotyczy to okresów zawirowań rynkowych, kiedy wyniki instrumentów indeksowych potrafią się wyraźnie różnić od stóp zwrotu indeksów.

Najprostszym sposobem oceny dokładności odwzorowania wyniku indeksu, zwłaszcza przy długoterminowych inwestycjach i stosowaniu strategii „kup i trzymaj”, jest obliczenie tzw. różnicy odwzorowania. Jest to różnica między stopą zwrotu instrumentu indeksowego a stopą zwrotu naśladowanego indeksu w wybranym okresie. Jest ona na ogół ujemna (gdyż ze względu na ponoszone przez instrument indeksowy koszty jego wynik jest gorszy od wyniku indeksu), jednak ważne jest, aby była ona możliwie jak najmniejsza, czyli aby wynik instrumentu indeksowego w jak najmniejszym stopniu odbiegał od wyniku indeksu.

Informacje na temat jakości odwzorowania indeksu są dostępne zazwyczaj na stronie firmy oferującej instrument indeksowy.

Metoda replikacji indeksu

Sposób naśladowania indeksu decyduje w bardzo dużym stopniu o dokładności jego odwzorowania, a także o ryzyku inwestowania w instrumenty indeksowe. Znaczenie metody replikacji nie ogranicza się jednak wyłącznie do zasad tworzenia portfela inwestycyjnego, ale może mieć także istotne znaczenie ze względów podatkowych.

Stosowanie określonej metody replikacji indeksu implikuje precyzję odzwierciedlenia jego stopy zwrotu. Jest ona zazwyczaj nieco lepsza w przypadku replikacji syntetycznej wykorzystującej kontrakty futures lub swapy niż w przy replikacji fizycznej, tj. gdy fundusz nabywa do portfela papiery wartościowe. Replikacja fizyczna jest jednak bardziej zrozumiała i intuicyjna, w związku z czym jest postrzegana jako mniej ryzykowna, zwłaszcza w sytuacji, gdy na rynku finansowym dochodzi do poważnych turbulencji. W rezultacie zdecydowana większość instrumentów indeksowych, w szczególności oferowanych w USA, posługuje się replikacją fizyczną. Jednak w przypadku instrumentów typu ETN i ETC dominuje replikacja syntetyczna.

Informacje o stosowanej metodzie replikacji znajdują się na stronie dostawcy instrumentu indeksowego.

Płynność instrumentów indeksowych

Analiza płynności giełdowych instrumentów indeksowych (ETF, ETN i ETC) jest szczególnie ważna wówczas, gdy skala dokonywanych przez nas inwestycji jest relatywnie duża, gdy aktywnie zarządzamy portfelem, a zwłaszcza wtedy, gdy na rynku finansowym dochodzi do znaczących zawirowań.

Płynność na rynku giełdowych instrumentów indeksowych można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia. Zazwyczaj rozpatruje się ją w kontekście możliwości ich sprzedaży na rynku wtórnym. Ten rodzaj płynności pozwala ocenić, czy będzie możliwe bezproblemowe zamknięcie pozycji – zarówno jeśli chodzi o sprzedaż określonej puli walorów, cenę, po jakiej dojdzie do transakcji i czas jej realizacji.

Płynność ta odgrywa także ważną rolę w przypadku spreadu – im jest ona mniejsza, tym spread jest z reguły szerszy, a zatem koszty wyższe. Informacje na temat tego rodzaju płynności – w postaci np. danych o wartości lub wolumenie obrotu w określonej jednostce czasu – są publicznie dostępne na stronach giełd papierów wartościowych, na których jest notowany instrument indeksowy.

Płynność giełdowych instrumentów indeksowych, o czym inwestorzy często zapominają, powinna być także analizowana w kontekście płynności ich rynku pierwotnego, czyli rynku, na którym dochodzi do ich kreacji i umarzania. W praktyce sprowadza się to do oceny płynności rynku instrumentów bazowych (np. akcji). Gdy jest ona niewystarczająca, może to znacząco utrudnić działania animatora rynku, a w konsekwencji zwiększyć spread i koszty transakcyjne.

Koszty całkowite

Koszty powinny być jednym z najważniejszych kryteriów uwzględnianych w procesie wyboru konkretnego instrumentu indeksowego. Dotyczy to w szczególności najpopularniejszych i najbardziej konkurencyjnych segmentów rynku, gdzie oferta jest najbogatsza, tj. instrumentów indeksowych naśladujących wyniki popularnych indeksów, zwłaszcza obejmujących akcje spółek o dużej kapitalizacji (np. S&P 500, EuroStoxx 50, MSCI World, MSCI Emerging Markets).

Ocena poziomu kosztów nie powinna być jednak rozpatrywana – jak niestety dzieje się to często w praktyce – wyłącznie przez pryzmat kosztów zarządzania. Konieczne jest szersze spojrzenie, czyli uwzględnienie także innych rodzajów kosztów, związanych nie tylko z posiadaniem danego produktu, lecz również z dokonywaniem transakcji.

Koszt posiadania

Koszty inwestowania w instrumenty indeksowe określa tzw. całkowity koszt posiadania. Składają się na niego koszty utrzymywania instrumentu finansowego oraz koszty transakcyjne. Koszty pierwszego rodzaju są ponoszone przez cały okres inwestowania i stanowią zwykle dominującą część całkowitego kosztu posiadania dla inwestora, który lokuje kapitał długoterminowo i relatywnie rzadko przeprowadza transakcje instrumentami indeksowymi.

Głównym składnikiem kosztów utrzymywania są koszty związane z zarządzaniem danym produktem oraz innymi czynnościami niezbędnymi do jego prawidłowego funkcjonowania. Ich ilustracją jest wskaźnik kosztów całkowitych (TER) lub wskaźnik opłat bieżących (OCF), prezentowany jako stawka procentowa kosztów w relacji do wartości zarządzanych aktywów. Z informacjami na ich temat można zapoznać się na stronie dostawcy produktu indeksowego.

Koszty transakcyjne w inwestowaniu indeksowym

Z punktu widzenia inwestora, który aktywnie zarządza instrumentami indeksowymi i/lub dokonuje transakcji o dużej skali, zdecydowanie istotniejsze są koszty transakcyjne. Wśród nich najważniejszą rolę odgrywają koszty prowizji maklerskich oraz spread. Te pierwsze nie zależą ani od rodzaju instrumentu indeksowego, ani od jego cech. Utrzymują się zwykle na stałym poziomie, przy czym w obliczu rosnącej konkurencji na globalnym rynku usług brokerskich, w ostatnim okresie stopniowo ulegają obniżeniu. Ponadto, inwestorzy dokonujący w dłuższym okresie transakcji o dużej wartości mogą zwykle liczyć na preferencyjne stawki prowizji. Wysokość opłat jest prezentowana na stronie firmy inwestycyjnej, w której inwestor posiada rachunek.

W przypadku spreadu istnieje wiele czynników, które wpływają na jego wysokość. Wśród nich najważniejsze znaczenie ma płynność (danego waloru oraz jego instrumentów bazowych) – im jest ona większa, tym spready są węższe, a więc koszty niższe. Na spread wpływa również zmienność panująca na rynku – im jest ona większa, tym spready są szersze, a zatem koszty wyższe. Dane na temat spreadu instrumentów indeksowych z reguły nie są powszechnie dostępne. Można je jednak znaleźć w profesjonalnych serwisach finansowych lub na stronach niektórych giełd papierów wartościowych.

Autor: dr Tomasz Miziołek, autor książki „Inwestowanie indeksowe. Instrumenty finansowe typu ETN i ETC”

O zaletach inwestowania indeksowego

Dla osób zainteresowanych zgłębieniem tematyki inwestowania pasywnego przydatny może okazać się odcinek podcastu z fragmentem publikacji „Inwestowanie indeksowe. Instrumenty finansowe typu ETN i ETC” traktujący o zaletach inwestowania indeksowego. Nagranie trwa 50 minut i odpowiada na następujące pytania:

• Jakie korzyści mogą odnieść inwestorzy z inwestowania indeksowego?
• Jakie przewagi kosztowe ma inwestowanie indeksowe nad inwestowaniem aktywnym?
• W jaki sposób niższe opłaty pobierane przez firmy zarządzające produktami indeksowymi przekładają się na ich wyniki inwestycyjne?
• Jakie inne zalety – poza wynikającymi wprost z inwestowania indeksowego – oferują inwestorom fundusze indeksowe i fundusze ETF?

Podcast znajduje się w dedykowanych aplikacjach (iTunes, Google Podcast, Spotify itd.). Klikając w tytuł podcastu poniżej można pobrać nagranie ze strony Spreaker w formie mp3:

Listen to „045. Jakie są zalety inwestwania indeksowego? | Inwestowanie pasywne w Polsce” on Spreaker.