Przestań się nakręcać! Rola inteligencji emocjonalnej w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych

Inwestowanie jest złożonym procesem, który wymaga starannego rozważenia faktów i liczb, ale przede wszystkim zadbania o skuteczne zarządzanie emocjami. Dlaczego inteligencja emocjonalna jest tak istotna w inwestowaniu? Jak uczucia wpływają na nasze decyzje inwestycyjne? Czy są jakieś strategie, dzięki którym możemy podejmować bardziej racjonalne decyzje? Dowiesz się tego z dzisiejszego artykułu!

Czym jest inteligencja emocjonalna (EI)?

Inteligencja emocjonalna odnosi się do zdolności postrzegania, rozpoznawania i zarządzania emocjami własnymi oraz innych osób. Jest to złożony konstrukt psychologiczny, który obejmuje szeroki zakres procesów poznawczych i behawioralnych, w tym empatię, regulację emocjonalną, samoświadomość, umiejętności społeczne oraz skłonność do podejmowania ryzyka.

Na inteligencję emocjonalną składają się przede wszystkim:

– samoświadomość – czyli zdolność do rozpoznawania i rozumienia własnych emocji, myśli i zachowań. Umiejętność dokładnej oceny swoich mocnych i słabych stron, a także zrozumienie tego, jak nasze zachowanie wpływa na innych.

– samoregulacja – to inaczej kontrola oraz zdolność do zarządzania swoimi emocjami, myślami i działaniami. Wspomaga radzenie sobie ze stresem, kontrolowanie impulsów i utrzymywanie koncentracji poprzez odpowiednie regulowanie swoich reakcji emocjonalnych.

– świadomość społeczna – polega na prawidłowej interpretacji emocji i potrzeb innych osób. Składa się na nią empatia, przyjmowanie innej perspektywy oraz znajomość kulturowa. Dzięki nim swobodnie i skutecznie poruszamy się w sytuacjach społecznych.

– zarządzanie relacjami – to kompetencja, dzięki której jesteśmy zdolni do nawiązywania i utrzymywania zdrowych stosunków z innymi osobami. Obejmuje takie umiejętności miękkie, jak komunikacja, rozwiązywanie konfliktów, współpraca i przywództwo.

Najnowsze badania wskazują na to, że inteligencja emocjonalna jest niezastąpionym czynnikiem sukcesu osobistego i zawodowego. Osoby z wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej lepiej radzą sobie w stresowych sytuacjach (których na giełdzie nie brakuje), budują więcej pozytywnych i wartościowych relacji oraz skuteczniej osiągają zaplanowane cele.

W jaki sposób emocje wpływają na nasze decyzje inwestycyjne?

System emocjonalny jest głównym systemem motywacyjnym w zachowaniu człowieka. Każda emocja ma swoje uwarunkowanie ewolucyjne i pełni specyficzną funkcję w zakresie organizowania naszych działań. Nie da się zaprzeczyć, że uczucia są niezbędne do funkcjonowania, ale warto nad nimi pracować, by działały na naszą korzyść, zamiast negatywnie wpływać na nasze zachowania. Niekontrolowane emocje znacząco oddziaływują na decyzje inwestycyjne i bardzo często prowadzą do irracjonalnych i nieoptymalnych wyborów, nie tylko na rynkach finansowych. Oto kluczowe uczucia, które bardzo często dotykają inwestorów, niezależnie od ich doświadczenia:

Strach

To jedna z najbardziej powszechnych emocji, która potrafi wpłynąć na nasze decyzje. Kiedy mamy styczność ze spadkami na rynku (a jest to nieuniknione) lub wydarzyło się coś istotnego (np. upadek giełdy, banku, wybuch pandemii), inwestorzy stają się bojaźliwi i mogą podejmować nieprzemyślane decyzje. Strach doprowadza do sytuacji, w której nie wykorzystamy potencjalnych szans, unikając inwestowania w ogóle lub niedoszacowania inwestycji. W perspektywie ewolucyjnej strach ma swoje uzasadnienie, chroni nas przed nadchodzącym niebezpieczeństwem. Jest nastawiony na wykrywanie zagrożenia i wywoływania reakcji, które przygotowują do ucieczki lub walki. I choć ma swoje praktyczne zastosowanie, najczęściej jest hamulcem, który blokuje rozwój. Dlatego warto wypracować balans i wykorzystywać strach jako kontrolę nad nieprzemyślanymi decyzjami (np. pod wpływem chciwości lub euforii), jednocześnie pilnując, by przez niego nie tracić zbyt wielu zyskownych okazji.

Chciwość

Według definicji psychologicznych chciwość nie jest do końca podstawową emocją w klasycznym ujęciu, tak jak strach, złość, smutek, radość, wstręt. Emocje w czasach naszych przodków pełniły funkcję przystosowawczą, ale obecnie wyodrębniono większą ilość złożonych uczuć. Niektóre z nich utrudniają funkcjonowanie, ponieważ nasz system emocjonalny nie rozwinął się wraz ze zmianami kulturowymi, np. nagłym rozwojem infrastruktury technicznej. Dlatego tym bardziej powinniśmy dążyć do wypracowania zrównoważonego systemu kontroli naszych, nie do końca zdefiniowanych emocji. Warren Buffett mówi: „Bądź chciwy, gdy inni się boją i bój się, gdy inni są chciwi”. Niektórzy inwestorzy ze względu na chciwość mogą zainwestować ogromne kwoty w jedną inwestycję, która obiecuje wysokie zyski, bez pojmowania uwzględnienia związanego z nią ryzyka.

Nadzieja

Nadzieja pozwala łagodniej przechodzić straty oraz utrzymywać motywację. Nieuzasadniona prowadzi jednak do tego, że inwestorzy zbyt długo trzymają stratne pozycje, mając nadzieję, że w końcu trend się odwróci. Wynika to z tego, że czujemy się emocjonalnie przywiązani do pewnego projektu i trudno nam przyznać, że popełniliśmy błąd.

Złość

Kiedy inwestorzy wpadają w złość i wówczas podejmują impulsywne decyzje. W sytuacji, gdy straciliśmy znaczącą część pieniędzy na inwestycji, złość może wywołać chęć odwetu – np. dokonywania serii transakcji, by w krótkim czasie odzyskać straty. To prosta droga do podejmowania nadmiernego i niepotrzebnego ryzyka. Gniew i osobiste uprzedzenia mogą powodować nieracjonalne decyzje, np. sprzedaż akcji pewnego projektu w złości na kierownictwo firmy, ignorując fakt, że mogła to być zyskowna, długoterminowa inwestycja.

Euforia

Euforia może wpływać na decyzje inwestycyjne w szczególności, gdy rynki osiągają wyjątkowo dobre wyniki. Inwestorzy, którzy mają zbyt optymistyczne nastawienie, mogą wierzyć, że hossa będzie trwać wyjątkowo długo i przez to podejmować większe ryzyko, niż są w stanie ponieść. Choć warto cieszyć się z udanych transakcji, należy pamiętać o tym, że błędy na rynkach finansowych są nieuniknione i dobra passa nie trwa wiecznie.

Nadmierna pewność siebie

Nadmierna pewność siebie może wynikać zarówno z euforii, jak i ze złości. Prowadzi do przekonania, że mamy większą kontrolę nad swoimi inwestycjami niż jest w rzeczywistości. Klasycznym przykładem nadmiernej pewności siebie i euforii była bańka technologiczna pod koniec lat 90., gdy wielu inwestorów ulokowało swoje pieniądze w akcjach spółek związanych z technologią, licząc na to, że będą rosły jeszcze przez wiele lat, ignorując tym samym fundamentalne czynniki, które wskazywały na przewartościowanie wielu projektów. W afekcie stracili mnóstwo pieniędzy.

Żal

Żal może spowodować, że kupujemy akcje spółki, która osiągała dobre wyniki w przeszłości, ponieważ wyrzucamy sobie, że nie kupiliśmy ich wcześniej. Nie zwracamy wówczas uwagi na to, że przyszłość wcale nie jest taka świetlana, jak wydawało się jakiś czas temu i znów narażamy się na ryzyko utraty pieniędzy.

To tylko kilka przykładów tego, jak emocje wpływają na nasze decyzje inwestycyjne. Kluczem do udanego inwestowania jest rozpoznanie i zarządzanie reakcjami emocjonalnymi na wahania rynkowe.

Strategie i wskazówki, dzięki którym zrozumiesz swoje emocje i zapanujesz nad nimi

Inwestowanie pod wpływem emocji jest powszechne szczególnie wśród niedoświadczonych inwestorów, ale potrafi zwieść także tych bardziej doświadczonych. Jedną z ważniejszych umiejętności jest opracowanie solidnej strategii inwestycyjnej i trzymanie się jej, niezależnie od panującej sytuacji na rynku.

Dywersyfikacja portfela

To niezbędny element, by zmniejszyć ryzyko inwestycyjne i wyciszyć emocje. Prawidłowo zdywersyfikowany portfel powinien zawierać w sobie różne aktywa, np. obligacje, ETF-y, akcje, metale szlachetne, waluty czy kryptowaluty – krótko mówiąc, jak najwięcej spółek i projektów, które nie są ze sobą silnie skorelowane.

Uważaj na wyzwalacze emocjonalne

Oglądanie wiadomości, które zawierają głównie negatywne informacje, czy przesadne sprawdzanie stanu rachunku inwestycyjnego może wywoływać w stres. Dlatego sprawdzaj regularnie ulubione portale branżowe i skupiaj się na celach długoterminowych, pamiętając, że każdy popełnia błędy. Bądź na bieżąco z sytuacją na rynkach finansowych, ale unikaj obsesji na punkcie odświeżania informacji i sprawdzania cen projektów. Kompulsywne przeglądanie codziennych wahań może doprowadzić do psychicznego zmęczenia, frustracji i osłabienia zdolności poznawczych. Wyszukuj informacje z wielu źródeł, ale bez przesady – korzystaj z serwisów informacyjnych, a także raportów badawczych.

Stwórz długoterminowy plan dostosowany do siebie

Indywidualne, zdyscyplinowane podejście do inwestycji, uwzględniające założone cele, powoduje zmniejszenie wpływu emocji na decyzje inwestycyjne. Taki plan powinien opierać się na solidnych fundamentach i mieć jasne wytyczne dotyczące kupna i sprzedaży inwestycji. Dobrze zaplanowane działania, dostosowane do naszego poziomu tolerancji ryzyka, pozwolą uniknąć impulsywnych, stratnych decyzji.

Ćwicz uważność

Trening uważności to technika, która pomaga zmniejszyć uczucie zmęczenia, stresu, a także zwiększa samoświadomość. Praktyka technik uważności, czyli medytacji, świadomego oddechu lub wizualizacji pozwoli na uwolnienie emocji oraz nabranie dystansu. Dzięki temu zaakceptujesz swoje uczucia, zrelaksujesz się i otworzysz na zmiany.

Szukaj autorytetów

Obserwuj osoby, które faktyczni zarabiają na inwestowaniu. Rozmawiaj z nimi, pytaj i wymieniaj się doświadczeniem. Aktualnie coraz więcej analityków i edukatorów prezentuje swoją wiedzę w social mediach i warto z tego korzystać. Pamiętaj jednak, że ostateczna decyzja należy do ciebie, a treści znalezione w internecie nie są wyznacznikiem sukcesu, niezależnie od autorytetu. Na koniec tylko ty odpowiadasz za swoje decyzje, więc zadbaj o to, by były one przemyślane. Możesz także zgłosić się do certyfikowanego doradcy finansowego i inwestycyjnego, który udzieli ci wskazówek i pomoże w planowaniu i realizowaniu celów.

Dzięki wdrożeniu tych wskazówek inwestorzy mogą efektywniej pracować i zarządzać swoimi emocjami, a co za tym idzie, podejmować rozsądne decyzje inwestycyjne.

Podsumowanie

Inwestowanie może przypominać emocjonalny rollercoaster, z chciwością, strachem i euforią na czele, ale wcale tak być nie musi. Inwestor, który jest świadomy swoich emocji, może maksymalizować swoje zyski, zachowując przy tym spokój. Kluczem do skutecznego inwestowania jest umiejętne zarządzanie naszymi uczuciami, które zmniejsza ryzyko popełnienia błędów.

Autorka: Ewa Puda

Project&Community Managerka Girls Money Club, studentka psychologii, inwestorka, traderka, entuzjastka blockchainu i nowych technologii, cyfrowa nomadka, przedsiębiorczyni, twórczyni internetowa @futurevva.

Książki związane z psychologią: