Opis
Ze Wstępu:
Kryzys, który rozpoczął się zaburzeniami na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych w 2007 r., szybko rozprzestrzenił się na sektor finansowy i w konsekwencji na gospodarkę realną, nadspodziewanie szybko obejmując całą gospodarkę światową. Przyczyn globalnej recesji w latach 2008-2009 należy szukać nie tylko w sytuacji w gospodarce amerykańskiej, ale także w szeroko rozumianych uwarunkowaniach strukturalnych charakteryzujących współczesną gospodarkę światową w dobie postępującej globalizacji, a także w samych systemach endogenicznych poszczególnych krajów. Bezpośrednią konsekwencją wspomnianej globalnej recesji gospodarczej stały się kryzysy finansów publicznych, obserwowane w 2010 r. w wielu państwach świata, w tym również w regionie Europy Środkowej i Wschodniej.
W kontekście globalnego kryzysu finansowego i recesji gospodarczej 2008-2009 uzasadnione wydaje się prowadzenie badań naukowych w odniesieniu do państw bałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) i Europy Wschodniej (Białoruś, Rosja, Ukraina) oraz ich relacji gospodarczych z Polską. Ta bowiem część gospodarki światowej niezwykle dotkliwie odczuła skutki globalnego kryzysu finansowego (aczkolwiek w zróżnicowany sposób, najsilniej – Łotwa, Estonia oraz Ukraina).
Niniejsza monografia jest zbiorem prac poświęconych omówieniu wybranych aspektów kryzysu gospodarczego lat 2008-2009 w Europie Wschodniej i państwach bałtyckich. Składa się z sześciu szczegółowych opracowań.
W pierwszym opracowaniu omówione zostało zagadnienie instytucjonalnych uwarunkowań kryzysu gospodarczego lat 2008-2009 w państwach Europy Wschodniej, tj. na Białorusi, w Rosji i na Ukrainie (K. Falkowski). W szczególności Autor poszukuje odpowiedzi na dwa podstawowe pytania badawcze: Czy określone słabości w rozwoju instytucjonalnym, będące skutkiem przyjętej ścieżki transformacji systemowej według modelu gradualistycznego w tych państwach, były dodatkowym akceleratorem kryzysu gospodarczego lat 2008-2009? Czy ów kryzys uświadomił, a może i wymusił, określone zmiany w szeroko rozumianych uwarunkowaniach instytucjonalnych na Białorusi, w Rosji oraz na Ukrainie?
W drugim opracowaniu przeanalizowano skutki kryzysu gospodarczego 2008-2009 dla gospodarki Białorusi, w szczególności jego wpływ na handel zagraniczny oraz konsekwencje społeczne (A. Alachnovič, S. Na?rodski). Autorzy podjęli ponadto próbę przybliżenia polityki stabilizacyjnej rządu białoruskiego w dobie światowej recesji gospodarczej oraz procesów urynkawiania stosunków handlowych z Rosją. Ważną częścią tego opracowania jest także omówienie wpływu kryzysu na stosunki gospodarcze Białorusi z Polską.
Trzecie opracowanie zostało poświęcone omówieniu problematyki wpływu recesji globalnej 2008-2009 na gospodarkę państw bałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz ich nieortodoksyjną politykę dostosowawczą, opartą na strategii wewnętrznej dewaluacji (E. Teichmann). W treści tego opracowania poszukuje się odpowiedzi m.in. na następujące pytania badawcze: Czy państwa bałtyckie w 2010 r. rzeczywiście wyszły już z recesji gospodarczej lat 2008-2009? Dlaczego Litwa, Łotwa i Estonia wybrały politykę wewnętrznej dewaluacji i były zdolne utrzymać kotwicę walutową, mimo przeciwwskazań rynków i teoretycznych kontrargumentów? Dlaczego największy sukces w zakresie wspomnianej polityki dostosowawczej spośród państw bałtyckich, zwieńczony przystąpieniem tego kraju do strefy euro z dniem 1 stycznia 2011 r., odniosła Estonia?
Czwarte opracowanie zawiera bardzo wnikliwą i pogłębioną analizę zmian w handlu oraz współpracy inwestycyjnej między Polską a państwami bałtyckimi (Estonią, Litwą i Łotwą) oraz państwami Europy Wschodniej (Białorusią, Rosją i Ukrainą) w okresie światowego kryzysu gospodarczego lat 2008-2009 (Ł. Ambroziak, M. Błaszczuk-Zawiła). Analizę poprzedzono syntetycznym omówieniem wpływu wspomnianego kryzysu na światowy handel oraz przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich w skali gospodarki światowej.
W piątym opracowaniu dokonano oceny wpływu światowego kryzysu finansowego i recesji ospodarczej lat 2008-2009 na sektor transportowy państw bałtyckich oraz Europy Wschodniej, z uwzględnieniem także Polski (J. Pieriegud). Analiza dotyczy w szczególności zmian w zakresie transportu kolejowego, samochodowego, morskiego, a także lotniczego.
Ostatnie, szóste opracowanie niniejszej monografii zawiera próbę wykazania, iż Rosja bezpowrotnie traci oręż w postaci surowców energetycznych, jako bezpośredniego instrumentu realizacji własnej polityki zagranicznej (S. Cios). Zjawisko to analizuje się w kontekście światowego kryzysu gospodarczego lat 2008-2009 (m.in. spadek popytu na surowce), zmian w sektorze energetycznym i nowych technologii (np. wydobycie gazów niekonwencjonalnych i rozwój LNG), a także decyzji politycznych niektórych państw.
Ze względu na istotne znaczenie dowodowe aneksów statystycznych dołączonych do wybranych opracowań przedstawionych w niniejszej monografii dla ułatwienia percepcji stawianych tez oraz komentarzy autorów zostały one umieszczone bezpośrednio po tekstach, których dotyczą.