Czym jest inteligencja finansowa? O mądrym zarządzaniu pieniędzmi

Inteligencja finansowa to coś więcej niż skuteczne gromadzenie kapitału. Obejmuje ona zdolność do podejmowania trafnych decyzji dotyczących pieniędzy, planowania i kontrolowania wydatków, oszczędzania, zarabiania i inwestowania. Rozwijanie inteligencji finansowej jest dziś, w erze technologicznych zmian, niezwykle istotne dla zapewnienia stabilności oraz niezależności finansowej w przyszłości.

Jakie są podstawowe elementy inteligencji finansowej?

Przede wszystkim warto uświadomić sobie, że inteligencja finansowa to nie tylko klasyczna wiedza o podstawach ekonomii czy finansach, ale przede wszystkim umiejętność praktycznego wykorzystania tej wiedzy. Osoby, które rozwinęły w sobie inteligencję finansową, potrafią nie tylko efektywnie planować wydatki, ale także zwiększać swoje dochody i minimalizować straty.

Co składa się na inteligencję finansową?

Domowy budżet

Tworzenie domowego budżetu to podstawowy krok w zarządzaniu finansami. Bez tego nie sposób skutecznie kontrolować wydatków. Regularne monitorowanie i dostosowywanie budżetu w zależności od zmieniających się potrzeb to kluczowy element świadomego planowania finansowego.

Ponadto, zaplanowanie budżetu zwiększa naszą motywację oraz sprawia, że realnie myślimy o pieniądzach, widząc je jako konkretne narzędzie do spełniania potrzeb i celów.

Gromadzenie kapitału – oszczędzanie

Dzięki regularnemu odkładaniu pieniędzy na lokaty, obligacje czy rachunki oszczędnościowe budujemy kapitał, który służy nam jako zabezpieczenie w razie nieprzewidzianych wydatków.

Wspierające może okazać się ustawienie automatycznych przelewów na wybrane konta oszczędnościowe, by zaoszczędzić czas i spożytkować go na istotniejsze dla nas kwestie.

Automatyzacja oszczędności sprzyja także unikaniu pokusy wydawania pieniędzy pod wpływem emocji.

Warto pamiętać o tzw. inflacji stylu życia – należy być uważnym, by nasze koszty (wydatki) nie rosły wprost proporcjonalnie (lub wyżej) do zarobków i starać się odkładać z każdej wypłaty minimum 10% naszych przychodów. Możemy przelewać to na oszczędności lub inwestycje – w zależności od tego, czego bardziej potrzebujemy w danej chwili.

Jeśli wciąż nie mamy poduszki finansowej, czyli kwoty wynoszącej od 3 do 12 miesięcy naszych wydatków, to znak, że powinniśmy zabrać się do tego jak najszybciej, by otworzyć sobie drogę do kolejnego etapu…

Inwestowanie

Inwestowanie w różne aktywa, takie jak akcje (papiery wartościowe), obligacje, ETF-y, waluty, nieruchomości, kryptowaluty, to sprawdzony sposób na pomnażanie zgromadzonego kapitału. Istotne, by umiejętnie zarządzać ryzykiem i znać wartość potencjalnej inwestycji. Do tego dobrze dołączyć dywersyfikację, czyli strategię rozkładania inwestycji na różne aktywa, której celem jest zminimalizowanie ryzyka utraty całego kapitału w przypadku niepowodzenia konkretnej inwestycji.

Dzięki dywersyfikacji możemy inwestować zgodnie z naszą tolerancją ryzyka, ponieważ różne aktywa reagują inaczej na zmiany rynkowe. Ta strategia jest także przeznaczona do wykorzystania wielu możliwości i zwiększenia naszych potencjalnych zysków.

Czy masz cele finansowe?

Osoby charakteryzujące się inteligencją finansową ustalają cele, zarówno krótko-, jak i długoterminowe. Planowanie finansów nie tylko motywuje nas do dalszych działań, ale realnie wpływa na odniesienie sukcesu i osiąganie satysfakcji z życia.

Jak odpowiednio zaplanować cel finansowy? Skorzystaj z metody SMART!

• Cel powinien być specyficzny (specific): zamiast „oszczędzać więcej”, lepiej powiedzieć „co miesiąc oszczędzę 500 zł na fundusz awaryjny, do którego mam specjalne konto w banku X”.
• Cel powinien być mierzalny (measurable): Chodzi o to, by można było śledzić postępy. Na przykład, „zaoszczędzić 10 000 zł na remont do końca roku”. Zamiast ogólnego założenia określamy konkretne kwoty na nasz plan. Dzięki temu możemy monitorować, czy osiągamy założony cel i podjąć odpowiednie kroki, jeśli tempo oszczędzania jest zbyt wolne.
• Cel powinien być osiągalny (achievable): Cele powinny być realistyczne i możliwe do osiągnięcia w kontekście naszych dochodów i wydatków. Nie stawiajmy przed sobą trudnych zadań, jak np. sprzedam swój produkt za milion złotych, a raczej: „dotrę do 100 potencjalnych klientów z ofertą”. Zbyt duże cele potrafią przytłoczyć i uruchomić mechanizm obronny, znany jako prokrastynacja, w konsekwencji prowadząc do braku podejmowania działań i odłożenia celu na później lub… nigdy.
• Cel powinien być istotny (relevant): Cele powinny być zgodne z naszymi wartościami i długoterminowymi planami życiowymi. Chodzi o to, by cele finansowe jednocześnie wspierały nasze cele życiowe i były spójne z naszymi zasadami oraz wartościami. To sprzyja utrzymaniu motywacji i satysfakcji, a także kontrolowaniu postępów w procesie realizacji celu.
• Cel powinien być określony w czasie (time-bound): Warto określić konkretną datę lub czas, w którym zamierzamy osiągnąć nasz cel. Na przykład, zamiast ogólnego zobowiązania do spłaty kredytu („spłacę kredyt jak najszybciej”), lepiej ustalić konkretny termin: „spłacę kredyt w ciągu 2 lat”. Określenie ram czasowych umożliwia nam lepsze zarządzanie naszymi działaniami, motywuje nas do pracy i pozwala śledzić postępy w czasie.

Teoria to jedno, ale jak w praktyce zarządzać pieniędzmi?

Inwestowanie na rynkach wymaga stałego rozwijania swoich umiejętności. Oznacza to nie tylko regularną kontrolę nad naszymi zarobkami i wydatkami, analizy rynkowe, dokonywanie transakcji, ale także ciągłą edukację.

Zdobywanie wiedzy na temat finansów wspiera w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji inwestycyjnych. Warto czytać książki, artykuły, uczestniczyć w szkoleniach i konferencjach branżowych – jest to o tyle ważne, by nie tylko poznawać finanse w teorii, ale także dzielić się doświadczeniami i wiedzą z innymi.

Zderzenie z niewygodnymi przekonaniami

Największą przeszkodą w dążeniu do inteligencji finansowej jesteś… ty sam/a. Dlaczego?

Nasze przekonania na temat pieniędzy (i nie tylko!) kształtują się od najmłodszych lat i najczęściej są wynikiem obserwacji najbliższego otoczenia: rodziców, dziadków, opiekunów, ale także doświadczeń życiowych (inne doświadczenia mają osoby urodzone w bogatym otoczeniu z przedsiębiorczymi rodzicami, a inne osoby, których rodzice wydawali pieniądze na prawo i lewo, zapożyczając się u różnych osób).

Na nasze myślenie o pieniądzach ma wpływ także kultura kraju, w jakim się wychowujemy. By osiągnąć inteligencję finansową, należy zmierzyć się ze stereotypami i przekonaniami na temat finansów, które nas ukształtowały, czasami bardzo głęboko zakorzenionymi, psującymi naszą relację z pieniędzmi.

Każdy z nas mierzy się z konkretnymi przekonaniami, najczęściej wyniesionymi z domu, natomiast poniżej udostępniam najbardziej popularne, z którymi większość z nas mogła mieć styczność.

Nie jestem z bogatego domu, więc nigdy nie będę bogaty/a

Takie przekonanie może prowadzić do braku motywacji do oszczędzania i inwestowania, ponieważ czujemy, że nawet nasze największe wysiłki i tak nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. W konsekwencji nie staramy się poprawić sytuacji finansowej, bo w tym założeniu jesteśmy z góry skazani na porażkę.

Jak zmienić takie przekonanie? Warto uświadomić sobie, że przy odpowiednim podejściu, edukacji i systematycznym działaniu każdy może poprawić swoją sytuację finansową. Zamiast tkwić w niewspierających związkach, należy postawić na relacje, środowisko, w którym znajdziemy wsparcie i historie podobne do naszych.

Pieniądze szczęścia nie dają

Takie przekonanie może prowadzić do zaniedbywania kwestii finansowych, ponieważ uważamy, że zarządzanie finansami jest nieistotne dla naszego szczęścia i poświęcamy pieniądzom zbyt mało czasu, pozwalając na to, by one przejmowały kontrolę nad naszym czasem i życiem.

Jak zmienić takie przekonanie? Pieniądze faktycznie nie gwarantują szczęścia, ale stabilność, a szczególnie wolność finansowa z pewnością przyczynia się do poczucia bezpieczeństwa i spokoju, a to już znacząco poprawia jakość życia.

Wyobraźmy sobie, że nie musimy pracować dla pieniędzy, tylko dla naszej satysfakcji; koszty życia nie są problemem i gdy tylko pojawi się nieprzewidziany wydatek np. zdrowotny, nie ma problemu, by zadbać o to ze wsparciem najlepszych lekarzy.

Pieniądze stwarzają możliwości, a stabilne finanse dbają o nasz komfort, jednocześnie pozwalając nam na realizowanie rzeczy ważniejszych dla nas niż praca i zarabianie. Dzięki nim spełnianie marzeń oraz wspieranie innych jest dużo łatwiejsze.

Inwestowanie jest zbyt ryzykowne

Przekonanie, że inwestowanie jest zbyt ryzykowne, może prowadzić do unikania podejmowania działań inwestycyjnych, a co za tym idzie, zmniejszać szanse na potencjalne zyski. Inwestowanie faktycznie jest ryzykowne, ale na szczęście można tym ryzykiem zarządzać.

Jak zmienić takie przekonanie? Przede wszystkim postawić na edukację i poznanie różnych rodzajów inwestycji, ponieważ niektóre z nich są bardziej ryzykowne (np. kryptowaluty), a inne mniej (np. obligacje). Dzięki zdobyciu wiedzy na temat różnych instrumentów inwestycyjnych będziemy w stanie dokonać bardziej świadomych wyborów inwestycyjnych, które będą dopasowane do naszego poziomu ryzyka i celów finansowych.

Choć inwestycje wiążą się z pewnym poziomem ryzyka, to w długim okresie mogą generować znaczne przychody. Ważne, by myśleć o inwestowaniu jak o narzędziu budowania długoterminowego bogactwa, a nie krótkoterminowych, spektakularnych zyskach.

Każdy z nas ma pewne przekonania do przepracowania, dlatego wykonaj to zadanie: wypisz wszystkie skojarzenia z pieniędzmi i sprawdź, które mogą blokować cię w dążeniu do osiągnięcia inteligencji finansowej. Warto zastanowić się i zadać sobie pytanie, nad czym nie sprawujesz kontroli i co wymaga poprawy.

Jak podejmować świadome decyzje finansowe? Podsumowanie

Inteligencja finansowa to zdolność efektywnego zarządzania pieniędzmi, która przekracza podstawową, podręcznikową wiedzę na temat finansów. Obejmuje ona umiejętność planowania, kontrolowania zarobków i wydatków, oszczędzania, zarabiania i inwestowania.

Kluczowe elementy inteligencji finansowej to nie tylko tworzenie budżetu domowego, ale i regularne oszczędzanie, inwestowanie oraz określanie celów finansowych. Poprzez świadome podejmowanie decyzji i rozwijanie umiejętności każdy z nas może dążyć do osiągnięcia stabilności oraz wolności finansowej.

Warto również zidentyfikować i przepracować własne przekonania oraz stereotypy na temat pieniędzy, które mogą stanowić barierę w rozwoju inteligencji finansowej, a także stale rozwijać kompetencje, by zadbać o własną przyszłość.

Co się dzieje w twojej głowie, kiedy myślisz o pieniądzach?

W „Twój mózg, twoje pieniądze” Jason Zweig wyjaśnia, dlaczego mądrzy ludzie podejmują głupie decyzje oraz co mogą zrobić, by tego typu błędów uniknąć. Autor wyjaśnia, dlaczego tak często niepoprawnie oceniamy ryzyko i dlaczego jesteśmy zbyt pewni siebie, gdy chodzi o decyzje inwestycyjne. Rzuca zupełnie nowe światło na proces inwestowania i wyjaśnia, w jaki sposób można kontrolować przebieg walki między rozumem i emocjami.

Każdy, kto kiedykolwiek, oceniając swoją decyzję finansową, pomyślał: „Jak mogłem być tak głupi”, koniecznie powinien przeczytać tę książkę.

Darmowy fragment publikacji w formie audio traktujący o pewności siebie dostępny jest tutaj.

„Inwestowanie to nie walka ja kontra „oni”, tylko ja kontra ja” – Jason Zweig

Autorka: Ewa Puda